ONLİNE İŞLEMLER
Halk arasında ‘sara’ olarak bilinmekte olan epilepsi, beyindeki elektriksel uyarıların anormal ve düzensiz ortaya çıkışı ile oluşan ve nöbetlere neden olan nörolojik bir hastalıktır.
Kendiliğinden ve tekrarlayan nöbetlerin (soğuk havale) olması durumunda epilepsi teşhisi konulmaktadır. Çoğu kez tedavisinin olmadığı sanılmaktadır. Ancak çocuklarda büyük oranda başarı ile tedavi edilebilmektedir.
Epilepsi belirtileri genellikle nöbetler şeklinde ortaya çıkmaktadır. Ancak nöbetlerin türüne ve kişinin durumuna göre değişiklik gösterebilmektedir. Bazı yaygın epilepsi belirtileri şu şekildedir:
Çocuklarda en sık nöbet (havale) sebebi ateştir. Bunun dışında kafa travması, ilaç ve zehirlenmelere bağlı kan şekerinin düşmesi veya kandaki sodyum ve kalsiyum gibi maddelerin düşüklüğü, beyindeki kist, tümör, kanama ve beynin gelişim kusurları da nöbete sebep olabilmektedir.
Ancak yine de nöbetlerin %50-60 nedeni genetik yatkınlıktır. Ateş olmadan, durup dururken geçirilen nöbetlere ise soğuk havale veya epilepsi nöbeti denilmektedir.
Hayatın ilk bir yılında en sık olup, yaklaşık olarak her yüz çocuktan birinde epilepsi görülmektedir. Buna göre ülkemizde yaklaşık 200 bin epilepsili çocuk, dünya genelinde de 50 milyondan fazla epilepsi hastası bulunmaktadır. Ateşli havaleler %2-5 sıklıkta olup, ülkemizde 500 binden fazla çocukta ateşli havale görülmektedir. Hayat boyu insanların %5’i en az bir kez nöbet geçirmektedir.
Yüzden fazla epilepsi türü olup, nöbetlerini tanımak uzmanlar için bile her zaman kolay olmamaktadır. Kısa süreli dalma ve boş bakma, 1-2 saniye süren kasılmalar, kol veya bacaklardaki basit sıçramalar bir epilepsi nöbeti olabilmektedir. Bayılma, bilinç kaybı, kasılma, dişlerde kilitlenme, ağızda köpürme ve idrar kaçırma gibi belirtiler sadece büyük nöbetlerde görülebilmektedir.
Uzun süre aç kalmak, stres, uykusuz kalmak, alkol, kahve ve kola gibi içecekler epilepsiye yatkınlığı olan çocukların nöbet geçirmesini kolaylaştırabilmektedir. Bilgisayar ve televizyon gibi parlak ışık saçan cihazlar özellikle ışığa duyarlı epilepsisi olan çocuklarda nöbete sebep olabilmektedir.
Nöbet sırasında görülen klinik bulgulara göre epilepsi teşhisi konulabilmektedir. Teşhis için EEG; epilepsinin nedenini araştırmak için de MRG çekmek oldukça yararlıdır. Ancak hastalarda EEG ve MRG’nin normal olabileceği unutulmamalıdır. Özellikle ileri teknoloji ile birlikte 32-64 kanallı dijital EEG cihazları, Video EEG monitörizasyonu ve 3 Tesla MR görüntüleme cihazları çok yararlı olmaktadır.
Günümüzde, genel olarak epilepsili çocukların %70-80’i, bazı epilepsi türlerinin ise %95-100’ü epilepsi ilaçları ile tam olarak iyileşmektedir. Hastaların %20-30 kadarında ise birden fazla ilaç kullanmak gerekebilmekte veya ilaçlara rağmen nöbet tekrarları olabilmektedir. Sadece hastaların %5-10 oranı kötü seyirli olabilmektedir. Böyle hastalarda da, ameliyat, pil ve ketojenik diyet gibi ilaç dışı tedavi seçenekleri daha ön plana çıkmaktadır.
İlaç veya diğer tedavi yöntemleri ile nöbetler tam olarak kontrol altına alınsa dahi tedavi süresi en az 2-4 yıl olması gerekmektedir. İlaçlar aniden kesilmemeli; ilaç kesilmesine mutlaka doktor karar vermeli ve kesim süresi en az 6 ay-1 yıl olmalıdır. Bu süre boyunca en geç 6 ayda bir çocuk nörolojisi kliniklerinde kontrollerin yapılması gereklidir. İlaç tedavisi ile nöbetleri kontrol altına alınan çocukların günlük aktivitelerine devam etmelerinde, kreş veya okula gitmelerinde, okul spor ve laboratuvar çalışmalarına katılmalarında herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Ancak yüzme ve bisiklet gibi tehlikeli olabilecek sporlar, nöbet kontrolü sağlandıktan sonra ve erişkin gözetimi altında yapılması oldukça önemlidir.
Epilepsili çocukların diğer çocuklarla arkadaşlık etmesinde, oyun oynamasında her iki taraf açısından da bir sakınca yoktur. Dolayısıyla bu çocukların okul dönemlerinde hem öğretmenleri hem de arkadaşları tarafından dışlanmaları son derece yanlıştır.
Özellikle ilaç tedavisi ile istenilen cevap alınamayan ve ameliyat edilmeye uygun, ameliyat sonrası kalıcı özür olmayacak hastalara, epilepsi konusunda deneyimli ileri merkezlerde oldukça başarı ile uygulanmaktadır. İlaca dirençli epilepsi hastalarının video-eeg cihazları ile ayrıntılı olarak değerlendirilmekte ve epilepsi cerrahisi uygulanabilmektedir.
Göğüs duvarında cilt altına yerleştirilen uyarıcı bir pil ile boyundan beyne uzanan vagus sinirine aralıklı uyarı verilerek nöbet tedavisi sağlanabilmektedir. Özellikle ilaç tedavisine cevap alınamayan ve ameliyata uygun olmayan hastalarda tercih edilmektedir. Yine bu tip dirençli epilepsi hastalarına da epilepsi pili takılabilmektedir.
Nöbet anında kişinin yan yatırılması önerilmektedir. Nöbetler, genellikle birkaç dakika içerisinde kendiliğinden durmaktadır. Dolayısıyla nöbet geçiren birini gördüğümüzde hasta çocuk çok sert olmayan düz bir zemine yan yatırılarak solunum yolu açık tutulması gerekmektedir.
Ağızda köpürme ve kusma varsa temizlenir, panik yapmadan kafasını sert yerlere çarparak kendine zarar vermesi, dilini ısırması engellenmesi sağlanmaktadır. Nöbet 2-3 dk içerisinde sonlanmadı ise 112 aranarak, hasta en uygun sağlık merkezine ulaştırılmaya çalışılmaktadır.
Epilepsi hastalığı ile çocuk nörolojisi, nöroloji, beyin ve sinir cerrahisi bölümü ilgilenmektedir.
Epilepsi nöbetleri genellikle uykuda veya uyanıkken herhangi bir zamanda meydana gelebilir. Bazı insanlar, özellikle gece uykusunda, uyandıktan hemen sonra veya uykusuzluk nedeniyle nöbet geçirebilirler. Bununla birlikte, nöbetlerin neden olduğu durumlar kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Uyku sırasında kas sarılsamaları, tuhaf davranışlar ve ağlama krizleriyle karşılaşılabilmektedir.
Epilepsi nöbeti genellikle 30 saniye ile 2 dakika aralığında sürmektedir.
5 Aralık 2023