Kemik iliği nakli öncesi ve sonrası dönemde hasta ve ailesi tedavi ekibinin en önemli parçasıdır ve iyileşme sürecinde rolü yadsınamaz. Bu nedenle nakil sonrası dönemde hastanın ve ailenin tedaviye uyumu ile nakil ekibinin önerilerini dikkate alması çok önemlidir.


Kemik iliği nakil süreci, hastanın hastaneden taburcu olması ile bitmez. Hastanın nakil sonrası aylarca çok yakın izlenmesi gerekmektedir, böylece olabilecek problemlere hemen müdahale edilip düzeltilme sağlanabilir. Başka şehirde yaşayan hastaların nakil sonrası ilk 6 ay naklin yapıldığı şehirde oturacak şekilde bir düzen oluşturmaları uygun olacaktır. Nakilden sonra tam iyileşmenin ne zaman olacağı hastadan hastaya değişmekle birlikte hastaların çoğu nakilden sonraki bir yılda iş ve okul hayatına dönebilecek duruma gelirler. Bazı hastalarda (özellikle de graft versus host hastalığı olanlarda) iyileşme süreci ve normal yaşama dönüş 2 veya daha fazla yıl sürebilir. Uzun süre kapalı bir ünitede kalmak hastayı psikolojik olarak da olumsuz etkileyebileceği için hasta ve hasta yakınlarının kendilerine uğraşlar edinmesi (el işi, bilgisayar oyunları, kitap okuma, yapboz gibi) hastanın moraline katkı sağlayacaktır.

MİKROPLARLA SAVAŞMA GÜCÜ DÜŞECEKTİR
Hastalar genellikle nakilden sonraki ilk 3 ay önce haftada 2 gün, sonra haftada bir gün daha sonra da on beş günde bir izlenir. Sorun olmazsa altıncı aydan sonra kontroller ayda bir yapılır. İlk bir yıl sorun olmazsa daha sonra kontrol araları açılabilir. Belli aralarla göz muayenesi, solunum fonksiyon testleri, kardiyolojik muayene, hormon tetkikleri, kemik erimesi açısından değerlendirmelerin yapılması gerekmektedir. Nakil sonrası bağışıklık fonksiyonlarında meydana gelen bozulma nedeni ile hastaların mikroplarla savaşma gücü aylarca çok düşük olacaktır. Bu dönemde bazı önlemlerin mutlaka alınması gerekmektedir.

ÖNLEMİNİZİ ALIN

-Evde detaylı temizlik yapılmalı
Hasta taburcu olmadan evvel evde çok detaylı bir temizlik yapılmalı, özellikle banyo ve mutfakta, buzdolabının içinde kesinlikle küf ve rutubet bulunmamalıdır. Evde yapılacak tüm tadilat işleri hasta taburcu olmadan tamamlanmış olmalıdır. Ev temizlik işleri sırasında toz kaldıracak temizlik işlemleri hastanın yanında yapılmamalıdır. Nakil sonrası tüm bitki ve çiçeklerin evden uzaklaştırılması gerekmektedir. Hastanın bağışıklık sistemi düzeldikten sonra ise toprakla temas etmemek üzere eve bitki alınmasında sakınca yoktur.

-Mümkün mertebe ziyaretçi kabul edilmemeli
Nakil olan hastanın evde ayrı bir odasının hatta mümkünse ayrı bir tuvaletinin olması sağlanmalıdır. Hastanın bulunduğu oda sık sık havalandırılmalıdır. Grip, nezle ve diğer hastalıkları olan kişilerin hasta ziyaretine gelmeleri uygun değildir, zaten genel kural olarak eve çok fazla ziyaretçi kabul edilmemelidir. Evde hasta ile birlikte yaşayan tüm bireylerin eylülekim aylarında grip aşısı olması önerilir. Aynı evde yaşayan hiçbir bireye canlı aşı uygulanmamalıdır.

-Hayvanlarla temas edilmemeli
Nakil sonrası dönemde hayvanlarla temas etmemek gerekir. Hayvan atıkları ile temasın önlenmesi şartıyla, hastanın bağışıklık sistemi düzeldikten sonra evde evcil hayvan beslenebilir. Bazı maddeler de kemik iliğine zarar verme etkisine sahip olduğu için bunlarla temas etmemeye özen gösterilmelidir. (Böcek öldüren ilaçlar, boya vb.)

-Ağız ve cilt bakımına biraz daha özen
Nakil sonrası cilt duyarlı ve kuru olduğu için nemlendirici krem, losyon kullanılmalıdır. Ağız içinde çok sayıda mikrop olduğu için ağız bakımına ayrıca özen gösterilmelidir, dişler düzenli olarak fırçalanmalıdır. Dişetleri, ağız içi, dilde olan değişiklikler hekime zamanında bildirilmelidir. Nakil sonrası ağızda gelişebilecek mukoza hasarını (mukozit) en aza indirgemek için hastaya verilmiş olan ağız bakım solüsyonlarının ve gargaralarının düzenli kullanılması gerekmektedir.

-Hasta ve yakınları sık sık el yıkamalı
Bakteri ve virüsler eller aracılığı ile bulaştığı için hasta ve hasta yakınlarının (ziyaretçilerin) sık sık el yıkaması gerekmektedir, özellikle tuvalet sonrası, yemek öncesi, bir kişi ile temas sonrası eller yıkanmalıdır. Evdeki tüm bireylerin kişisel temizliklerine çok dikkat etmeleri gereklidir. Dışarıdan eve giren kişilerin hasta ile temas etmeden önce üstlerini değiştirmeleri, ellerini ve yüzlerini yıkamaları çok önemlidir.

-Nakil sonrası diyet önemli
Nakil sonrası diyet önem taşımaktadır. Süt ürünleri, etler, balık içinde bulunan maddeler (proteinler) tedavi ile etkilenen dokuların yeniden onarımı için gereklidir. Nakilden sonra olan iştahsızlık geçici olup bu dönemde hastanın iyi beslenmek için elinden gelen gayreti göstermesi gerekir. Kemoterapi sonrası tat duyusunun değişmesine veya ağızda meydana gelen yaralara bağlı olarak etkin ve acıkarak yemek yiyememe, iştah sorunu ortaya çıkabilir. Hastanın bu dönemde daha çok, fazla sıcak olmayan sıvı ama yüksek kalorili yiyecekler ile beslenmesi uygun olacaktır. Yumuşak ve kolay çiğnenen yiyecekler örneğin muhallebi, püre, makarna- daha kolay tüketilebilir.

-Ne yemeli, ne yememeli?
Sadece iyi pişmiş yemekler yenmelidir. Restoranlarda ve fast-food yiyecekler yenmemelidir. Çiğ veya iyi pişmemiş et, balık, çiğ deniz ürünü yenmemelidir. Yumuşak kabuğu olan meyveler iyice yıkanıp, kabuğu soyulup veya pişirilerek yenebilir. Kabuğu soyulmayan kiraz, dut gibi meyveler tüketilmemelidir. Çok iyi yıkanmış olsa bile salata tüketilmemelidir. Kabızlık ciddi bağırsak enfeksiyonlarına sebep olabileceği için hastanın kabız olmamak için bol sıvı alması, hareket etmesi ve posalı gıdalar alması faydalı olacaktır. Kabızlık durumunda makatta oluşan çatlaklar çok ağrı, yanma yapmanın yanı sıra mikroplar için de giriş kapısı oluşturur. Bu nedenle makat temizliği önemlidir. Temizlik önden arkaya doğru yapılmalıdır.

-Fiziksel aktivite ihmal edilmemeli
Fiziksel aktivite vücudu güçlendirir, beyin aktivitesini arttırır ve nakil dönemindeki hareketsizliğe ve kullanılan ilaçlara bağlı olarak gelişen kemik erimesine iyi gelir. Orta düzeyde egzersiz yapmak kan dolaşımı, kalp, akciğer fonksiyonları ve kas tonusunun devamının sağlanması için faydalıdır. Nakil hastalarına oda içinde veya koridorda yürümek, evde bisiklet çevirmek önerilmektedir. Havuz ve yüzme, enfeksiyon olasılığı nedeniyle tercih edilmemektedir. Aynı nedenlerle sıcak su kaplıcaları da uygun değildir.

-Maske kullanımı uygundur
Evden dışarıya çıkarken hastanın maske kullanması uygundur. Bağışıklık sistemi düzelene kadar da maske takılması faydalı olacaktır. Tiyatro, sinema, düğün, nişan, alışveriş merkezleri gibi kalabalık yerlere gidilmesinden kaçınılmalıdır. Nakil sonrası akciğerler çok hassas olduğu için hasta ile aynı evde yaşayan bireylerin kesinlikle sigara kullanmaması gereklidir.