İmdat,yardım edin!

Hayatın akışı içinde her bireyin başına bazı büyük kazalar gelebiliyor. Hayatı tehlikeye düşüren bu durumlarda, profesyonel yardım ve sağlık çalışanları gelene kadar ilk yardım uygulamak hayat kurtarabildiği gibi, olası zararları da asgariye düşürebiliyor. Bizler de kaza anında, sağlık profesyonelleri gelene kadar yapmanız gerekenleri listeledik.

BAYILMA

Beyne giden kan akımının kısa bir süre için azalması sonucu oluşan kısa süreli, geçici bilinç kaybıdır. İlk yardım olarak hastaya yapılması gerekenler ise bayılan kişi bayıldığı sırada yanında olanlar düşmesini engellemeye çalışmalı, hastayı düz bir zemine sırtüstü yatırıp bacakları yüksekte tutulmalı, eğer kusma riski varsa başı yana çevrilmelidir. Hasta bol oksijenli yere taşınmalıdır. Vücudu sıkan elbiseler varsa gevşetilmelidir. Uyarıcı kokular (amonyak veya alkol gibi) koklatılabilir. Bilinci kapalı birine kesinlikle ağızdan bir şey verilmez, yardım çağrılır. Sık sık solunum ve nabız kontrol edilir. Yardım gelinceye kadar yanında beklenir. Hastanın bilinci kısa sürede açılmıyorsa sağlık ekiplerine haber verilir, bilinç açılsa bile sağlık kuruluşuna götürülür.

KALP KRİZİ

En erken belirtisi göğüste ağrı (sıkıştırma, basınç, doluluk hissi) şikâyetidir. Göğüs ağrısı kollara, sırta, mide bölgesine yayılabilir ve bilinç kaybı, bulantı, kusma ve  terleme eşlik edebilir. Nefes darlığı olabilir. Hasta istirahate alınır, giysileri gevşetilir, mümkünse kalabalık ve kapalı ortamdan uzaklaştırılır ve sakinleştirmeye çalışılır. Yarı oturur pozisyon verilir. Kullandığı ilaçları varsa almasına yardım edilir. Göğüs ağrısı olan her hastada erken acil tıbbi yardım (112) istenmelidir.

EPİLEPSİ (SARA) NÖBETİ

Sara nöbeti, kendi sürecini tamamlamaya bırakılır. Ağzın açılması ve dilin çekilmesine gerek yoktur. Kilitlenmiş çene açılmaya çalışılmaz, sıkan giysiler gevşetilir. Kasılma sırasında baş ve boynu ek yaralanmalardan korumak yeterlidir. Bunun için çevrede vücudunu çarpacak cisimler varsa uzaklaştırmak gerekir. Başını çarpmasını engellemek için başın altına yumuşak bir malzeme konabilir. Baş ve boyun nazikçe yana çevrilmeli, hasta kusarsa boğazına kaçmasına engel olunmalıdır. Kasılma genellikle bir dakika içinde kendiliğinden durur.

YANIKLAR

Hasta yangın mahallinde ise alçaktan veya sürünerek gidip hasta olay yerinden uzaklaştırılır, eğer hala yanmaya devam eden bir yeri varsa su dökülerek veya kıyafet battaniye sarılarak söndürülmeye çalışılır.  Yanık yeri üzerinde elbise varsa yanmış alandaki deriler kaldırılmadan kesilerek çıkartılır. Yanık bölgesi yaklaşık 20 dakika çeşme suyu altında tutulur. Ödem oluşabileceği düşünülerek, mümkünse yanan uzuvlardaki yüzük, saat vb. maddeler çıkartılır. Yanık üzeri temiz bir bezle örtülür, gerekirse hasta/yaralı da battaniye ile örtülür. Kabarcıklar patlatılmaz, asla yoğurt, diş macunu gibi yabancı madde sürülmez.

ELEKTRİK ÇARPMASI

Hasta/yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilmelidir, akımı kesme imkanı yoksa tahta çubuk ve ip gibi bir cisimle elektrik teması kesilmelidir. Hasta/yaralı hareket ettirilmemelidir. Hasar gören bölgenin üzeri temiz bir bezle örtülmelidir. Sonrasında bebek ve çocuklarda, yüksek enerjili çarpmalarda, birinci dereceden fazla yanığı olanlarda ve elektrik çarpması olan bölgede yarası (giriş deliği) veya vücudun farklı bir yerinde yarası (çıkış deliği) olan kişilerde hemen acil tıbbi yardım istenir.

KANAMA

Normal erişkin bir insanda toplam 5-7 litre kan vardır. Yaralanmalar sonucunda kan miktarının erişkinde %20, çocukta %10’dan fazlasının kaybı hayatı tehlikeye sokar.  sokar. Burada kanamanın miktarı kadar kanamanın hızı da önemlidir. Atardamar kanamaları fışkırır tarzda ve hızlı olur. Toplardamar kanamalarında kan kesintisiz ve yavaş akar. Dış kanamalarda; kazazede sırt üstü yatırılır, kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır. Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı artırılır. Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır. Kanayan bölge kollar ve bacaklarda ise ödem, kırık, ağrı yoksa yer çekiminden faydalanmak için kalp seviyesinin üzerinde tutulur. Atar damar kanaması varsa ve baskıyla kan durmuyorsa kanamanın vücuda yakın olan bölgesinden nabız alabildiğimiz yerden atardamara baskı yapılır. Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/ yaralının üstü örtülür, mümkünse ‘şok pozisyonu’ verilir. (Yani bacakları 30 cm kadar yukarı kaldırılır.) Burun kanamalarında ise hastayı oturtup başı hafif öne eğilir, burun köküne buz tatbik edilir, başparmak ve işaret parmağı ile burun kanatlarına 5-10 dakika baskı uygulanır.

KIRIK

 Ağrı, şişme, kızarıklık, morluk, şekil bozukluğu, hareket kısıtlılığı gibi durumlarda kırıktan şüphelenmek gerekir. Basit kapalı kırıklarda tespit (sabitleme) yapılır. Kırık kemiği alt ve üst eklemi içine alacak şekilde olduğu pozisyonda sabitlenir. Sabitleme için sert ve uzun (tahta, karton vb) bir cisim kullanılır. Tespit ve sargı yapılırken parmaklar görünecek şekilde açıkta bırakılır. Böylece parmaklardaki renk, hareket ve duyarlılık kontrol edilir. Kol etkilenmişse yüzük ve saat gibi eşyalar çıkarılır. Kol ve bacaklar yukarıda tutulur. Açık kırık, uzun kemik kırığı, kafatası ve leğen kemiği gibi ciddi kırıklarda hemen acil tıbbi yardım istenir. Çıkıkta ise şüphelenilen eklemin hareketleri kısıtlıdır, çok ağrılıdır ve şekil bozukluğu vardır. Kırık ve çıkık birlikte olabileceği için eklemi sabitleyip acil tıbbi yardım istenir.

TRAFİK KAZASI

Bir trafik kazası ile karşılaşan sürücülerin, kazaya müdahale etmesi ve gerekirse ilk yardım uygulaması yasal zorunluluktur ama daha önemlisi bir vicdani sorumluluktur. İlk olarak olay yerinde emniyet tedbirleri alınıp olayı acil birimlere haber vermek gerekir. Araçlar yolun sağına park edilir, dörtlü lambalar yakılır. Kaza 150 metreden görülecek şekilde kaza yapan aracın önü ile arkasına birer reflektör konur. Yolun ortasında yatan yaralılar varsa, tekniğine uygun bir şekilde yolun kenarına alınır. Bir yaralı araçtan ideal olarak en az üç kişi ile baş, boyun ve gövde ekseni korunarak çıkarılır. Çokça yapılan kucaklama hareketi sakıncalıdır. Araç yan yatmışsa ya da dengesi iyi değilse, aracın güvenliği sağlandıktan sonra yaralılar araçtan çıkarılır. Gerekmedikçe ve eğitim yoksa kazazede asla hareket ettirilmez.

TRAVMALAR

Düşme, darbe, vurma nedeniyle oluşan yaralanmalara künt travma denir. Ateşli, delici kesici alet yada cisimlerle olan yaralanmalara açık travma denir.  Kafa ve omurga yaralanmaları, göğüs yaralanmaları, karın yaralanmaları ve her türlü delici yaralanmalar ciddidir. Yaralanma bölgesinde kanama varsa durdurulur, üzeri örtülür. Yabancı cisim ile olan yaralanmalarda asla yabancı cismi yaradan çıkartılmaz, oynatılmaz. Yabancı cisim pansuman malzemeleri kullanılarak sabitleştirilir. Yaranın üzeri ve etrafı temiz bir bez ile kapatılır. Açık yara ve deri yüzülmelerinde mümkünse en az 5 dakika temiz suyla yıkanır, varsa antibiyotikli krem ya da merhem kullanlabilir. Kafa ve omurga yaralanmalarında eğitiminiz yoksa asla dokunmayınız. Yaralının bilinci açıksa hareket etmemesi sağlanır. Baş-boyungövde ekseni bozulmamalıdır. Gerektiğinde mutlaka hastanın boynu elle korunur ve düz bir zemine yatırılıp taşınır.

PROF. DR. MEHTAP BULUT