Yaz aylarında enfeksiyonlar nedeniyle çocuklarda sık görülen ishal vakalarında gereksiz yere antibiyotik kullanmak hastalığın süresini uzatabilir.


İshal, en sık 0-5 yaş grubunda rastlanan ve özellikle ilk 2 yaştaki ölüm nedenlerinin başında gelen bir hastalıktır. Büyük çoğunluğu gelişmekte olan Afrika ve Uzak Doğu Asya ülkelerinde olmak üzere her yıl ishalden 4-5 milyon çocuğun yaşamını kaybettiği bilinmektedir. İshal, bağırsak hareketlerinin artması, yiyecek emiliminin azalması ve/veya bağırsak boşluğuna aşırı sıvı salınması sonucu dışkılama sayısının artması veya dışkı kıvamının bozularak yumuşak sulu bir görünüm alması olarak tanımlanır. Büyük çocuklarda günde 3 kereden fazla sayıda sulu dışkılama ishal olarak kabul edilir. Yalnızca sık dışkılama, kıvam bozuk değilse ishal sayılmaz. Küçük bebeklerde beslenme şekline göre dışkılama sayısı değişir. Örneğin; yeni doğan döneminde günde 3-5 kez dışkılama, kıvamı normal olmak koşulu ile normal sayılır. Bu sayı ilk bir ay içinde geçiş kakası döneminde 8-10’u bulabilir. Özellikle anne sütü ile beslenen sağlıklı bebekler bazen her emzirme sonrası az miktarda yumuşak kıvamda dışkılayabilir. İshal, grip gibi başka bir hastalığın belirtisi de olabilir. İshal en sık biberonla beslenen bebeklerde görülür. Çocuklarda özellikle de küçük bebeklerde çok ciddi bir durumdur. Çünkü kusma ve ishal hızla sıvı ve mineral kaybına yol açabilir. Çocuğun yaşı ne kadar küçük ise sıvı kaybı o kadar çabuk gelişir. İshal genellikle bulaşıcı hastalıklara bağlı olarak gelişir. Çocukluk çağında genellikle akut ishal denen ve 2 haftadan daha kısa süren ishal görülür.

YAZ AYINA DİKKAT!
İshal nedenleri başta virüsler olmak üzere bakteriler, parazitler gibi enfeksiyonlar dışında aynı zamanda gıda zehirlenmeleri, diş çıkarma dönemi, besin alerjisi, antibiyotik tedavisi sonrası, doğuştan metabolik hastalıklarda, üstalt solunum yolu enfeksiyonları ve fazla meyve ve meyve suyu tüketimi gibi nedenlerde ishale yol açabilir. İshal ile birlikte çocuklarda kusma, karın ağrısı, mide bulantısı, iştahsızlık ve ateş de olabilir. Genellikle ilk 6 ayda anne sütü dışında başka gıda almayan (su dahil olmak üzere) bebeklerde ishal görülme ihtimali çok azdır. Bu bebekler anne sütünde bulunan bazı koruyucu maddeler sayesinde koruma altındadırlar. Ülkemizde ishale yol açan en sık ve en önemli nedenler enfeksiyonlardır. Yaz aylarında sıcak ortamda ishale yol açan mikroorganizmaların kolayca üreyebilmeleri, mikropları taşıyan karasinek ve böceklerin daha bol bulunmaları bu durumda rol oynamaktadır. Ayrıca yaz aylarında hava sıcaklığının artması vücudun suya olan ihtiyacını da artırmaktadır. Hafif ishal vakalarında günde 3-4 kez sulu dışkı vardır. Kusma nadiren olabilir veya yoktur. İshalin yol açtığı sıvı kaybı vücut ağırlığının %2,5’inden azdır. Orta ağırlıktaki ishalde dışkı sayısı günde 4-10 arasıdır. Kusma genellikle vardır. Ateş olabilir. Cilt ve ağız kuruluğu, bıngıldak ve göz kürelerinin çökmesi, çarpıntı mevcuttur. Ağırlık kaybı vücut ağırlığının %2,5-10’u kadardır. Ağır ishalde günde 10’dan fazla sulu dışkı ve genellikle çok sayıda kusma vardır. Vücuttan önemli miktarda su ve mineral kayıpları oluşur. İdrar miktarı çok azalmış veya yoktur. Tansiyon çok düşüktür veya hiç alınamaz. Şuur bulanık veya kapalıdır. Bu, çok acil bir durumdur. Erkenden hastanede tedavi altına alınmalıdır.

ŞEKERLİ BESİNLER İSHALİ ARTIRABİLİR
İshalin tedavisinde öncelikle anne sütü alan bebeklerde emzirme sıklığı artırılmalıdır. Eczanelerde satılan şeker – tuz eriyiklerinin 24 saat süre ile kullanılması yararlıdır. Eğer kusma varsa, az ve sık aralarda sıvı alımına dikkat edilmelidir. İshal suyun yanı sıra sodyum, potasyum, klor ve bikarbonat gibi minerallerin vücuttan kaybına yol açar. İshal sırasında kaybedilen bu maddeleri de içeren evde yapılmış ayran ve limonatanın yanı sıra muz da tüketilmelidir. Çok şekerli besinler, inek sütü, meyve suları ishali artırabilir. Süt yerine ayran, yoğurt, kefir kullanmak daha uygundur. İshal durdurucu ilaçların kullanılması yararlı değildir. Hatta tehlikeli durumlara yol açabilir. Probiyotikler ve çinko ishalde iyileşmeyi hızlandırmaktadır. Antibiyotik tedavisi ise nadiren bazı durumlarda gereklidir. Gereksiz yere kullanılan antibiyotikler ishalin uzamasına yol açabilir. İshal sırasında anne sütü ile beslenmeye ağırlık verilmesi iyileşmeyi hızlandırır. İshal olan çocuğa posasız ve yağsız gıdalar verilmelidir. Kuruyemiş, çikolata ve kızartma gibi gıdalardan uzak durulmalıdır. Yağsız makarna, yoğurt çorbası, pirinç lapası, haşlanmış patates, haşlanmış yağsız et ve tavuk, yağsız ızgara köfte verilebilir. Bol miktarda sıvı tüketimi mutlaka sağlanmalıdır. Ağızdan sıvı alımı yetersizse vücudun kaybettiği suyu ve tuzu yerine koymak amacıyla serum verilir.

İshal sırasında aşağıdaki durumlar varsa çocuğunuz doktoru tarafından değerlendirilmelidir. 

• Bebeklerdeki ishal
• Birkaç saatten beri devam eden karın ağrısı
• Birkaç saatten beri devam eden ve ağızdan sıvı alımını engelleyen kusma
• 6 saatten beri sıvı alımını reddeden çocuk
• Gözlerde çökme, dalgınlık hali
• Bir günde 6 saatten daha uzun süre idrar yapmama
• 10 günden fazla süren ishal
• Dışkıda kan görülmesi
• İshal sırasında yüksek ateş (38,5 ve üstü)
• Az gelişmiş ülkelerde seyahat edenlerde görülen ishal