ONLİNE İŞLEMLER
D vitamini büyük ölçüde güneş ışınları (ultraviyole) etkisi ile deriden sentezlenen bir vitamindir. Aynı zamanda vücudumuzda önemli rolü olan bir öncül hormondur. Vücutta kemik mineralizasyonu, kalsiyum- fosfor dengesinin düzenlenmesi başta olmak üzere pek çok metabolik-biyolojik olayda rol oynar. Son yıllarda yapılan araştırmalar D vitamini düzeyinin kemik sağlığı dışında bazı kanserler ( kolon, prostat, meme), tüberküloz ve hepatit gibi enfeksiyon hastalıkları, koroner kalp hastalığı, hipertansiyon gibi kardiyovasküler hastalıklar ile diyabet, alerji ve alerjik astım, bazı psikiyatrik bozukluklar, uyku bozuklukları ile ilişkili olduğunu göstermiştir.
D vitamini eksikliğinde vücudun tüm sistemleri etkileneceğinden pek çok farklı belirti ortaya çıkabilir. Özellikle genel vücut ağrısı, sürekli enerjisiz ve yorgun hissetme, yürümekte zorlanma, kemik-eklem ağrısı, baş ağrısı, değişken ruh hali, uykusuzluk, aşırı terleme, sürekli üşüme, kilo vermekte zorluk gibi şikâyetlere sık rastlanır.
D vitamini eksikliği vücutta ağrılara neden olur. D vitamini eksikliği çocuklarda rikets (raşitizm) erişkinlerde ise osteomalazi dediğimiz klinik tabloya neden olmaktadır. Osteomalazide en belirgin yakınma; pelvis, omurga ve kostaları (kaburgalar) içeren yaygın ağrıdır ki bu ağrı genellikle belden başlayıp, pelvis, kalça, uyluk, sırt ve kostalara yayılır. Kemik yapısının (korteksinin) incelmesi sonucu fizik muayenede bacaklarda ( tibia) , göğüs ön yüzde (sternum), sırtta spinöz çıkıntılar üzerinde, pelvis ve kostalarda derin palpasyon ile yani dokunmayla hassasiyet ve ağrı ortaya çıkabilir. Yetişkinlerde görülen osteomalazinin diğer bir klinik bulgusu yürüme güçlüğüne neden olan üst bacak kas güçsüzlüğüdür ki yürüme bozukluğuna sebep olur. Hastalar kollarını kullanmadan sandalyeden kalkmakta, merdiven inip çıkmakta ve yürümekte güçlük çekerler. Daha ağır osteomalazide ilk belirti kırık olabilir.
En önemli neden yeterli güneş ışığı alamamaktır. Çünkü güneş ışığına doğrudan ve yeterince maruz kalan bir deride vücutta ihtiyaç duyulan D vitamininin tamamı karşılanabilir. Kış aylarında güneşten alınacak D vitamin oranı düşeceğinden yaz aylarında etkili yararlanmak gerekir. Yaz aylarında güneş ışınlarının en etkili saatlerde 11.00-15.00 arası 30 dakikayı geçmeyecek şekilde vücudun geniş bir yüzeyinin ( kol, bacak sırt gibi ) güneş ışığı ile direk teması yeterli olacaktır. Kıyafet, cam, perde vb. güneş ışığı etkisini azaltacağından ve güneş kremi kullanımı D vitamini emilimini engelleyeceğinden önerilmez. Günümüz şartlarında kapalı alanda çalışan veya uzun vakit geçiren insanlar yeterli güneş ışığı alamadığından, gebelik, obezite gibi durumlarda da artmış D vitamini ihtiyacı olduğundan, koyu renk cilde sahip bireyler ve yaşlılarda da cilt yapısından dolayı D vitamini eksikliği sık görülür. Günlük D vitamini gereksinimi güneş ışınlarından alınması esastır ancak besinsel olarak da bir miktar karşılanabilir. D vitamini en fazla somon, uskumru, sardalya gibi yağlı balıklarda, karaciğer ve yumurta sarısında, maydanoz, brokoli, süt ve süt ürünlerinde bulunmaktadır. Ancak bu yeterli değilse ilaç olarak desteklenmesi önerilir. Sonuç olarak D vitaminin yeterli alımı ve serumda optimum D vitamini düzeyinin korunması kişide hem kemik, kalsiyum ve fosfor metabolizması için hem de genel sağlık ve fiziksel -ruhsal iyilik hali için de çok önemlidir. Bu nedenle D vitamini eksikliğinden korunmak için öncelikle güneş ışığından yararlanmak gerekir, besinsel takviye çoğu zaman yetersiz olsa bile alınmalıdır. Gereğinde de doktor kontrolünde D vitamini takviyesi ile desteklemek uygun olacaktır.
Medipol Mega Üniversite Hastanesi Uzm. Dr. Betül Mercan İç Hastalıkları Uzmanı 9 Ekim 2019