ONLİNE İŞLEMLER
Karaciğer yaklaşık olarak 1,5 kg ağırlığında olup, protein, yağ ve karbonhidratların işlendiği, değişik protein ve bağışıklığı sağlayan maddelerin sentezinin yapıldığı, toksit maddelerin elimine edildiği hayati bir organdır.
Karaciğer sirozu, çok değişik hastalıklara bağlı olarak oluşan, karaciğerin ilerleyen, müzmin, iltihabi ve fibrotik bir hastalığıdır. Karaciğerde geriye dönüşümsüz yapısal değişiklikler olmaktadır. Günümüzde Türkiye’de ve Dünya’da, en sık sebep, Hepatit B virüsü, Hepatit C virüsü ve karaciğer yağlanmasına bağlı gelişen NASH adı verilen hastalıkları sayabiliriz. Alkol kullanımı, Avrupa ve Amerika’da en büyük karaciğer sirozu sebebidir. Nadiren de, karaciğerde demir, bakır birikmesi, bazı otoimmün ve genetik hastalıklar sonucu da siroz oluşabilmektedir. Karaciğer, kendini en çok yenileyen bir organ olmasına rağmen, bazı etkenler sonucu karaciğer kendisini yenileyemez ve iflas eder. Son yılların moda ve popüler hastalığı olan, sıklığı giderek artarak her 5-6 kişiden birinde bulunan; karaciğer yağlanması ve NASH (Alkole bağlı olamayan karaciğer yağlanması, iltihap ve fibrozis), günümüzde en sık ve yeni karaciğer sirozu sebebidir. Hatta NASH, ileriki yıllarda karaciğer kanserine de neden olabilmektedir.
Başlangıçta halsizlik ve yorgunluk ile başlar. Birçok kişi, bunun karaciğer hastalığına bağlı olduğunu anlamaz. Hastalık ilerleyince, sarılık, ayaklarda ve karında şişkinlik yani sıvı toplanması, iştahsızlık, idrar renginde koyulaşma veya çay renkli idrar görünümü olur. Kaslarda erime, kilo kaybı, cinsel fonksiyonlarda azalma ve kısırlık oluşur.
Sirozun erken dönemlerinde karaciğer sirozuna ait çok fazla bulgu olmayabilir. Bu dönemde, hastalarda solukluk, karaciğer ve dalakta büyüme tespit edilir. Siroz ilerleyince karaciğer sirozuna ait bulgular ortaya çıkar. Dalakta belirgin büyüme, karaciğerde küçülme olur, karında sıvı (asit) toplanır, ayaklarda şişme olur. Kaslarda erime, zayıflık ve ciltte bazı bulgular saptanır.
Teşhis oldukça kolaydır. Hastanın muayenesi, kan tetkikleri, ultrason ve bazen de MR ve BT ile rahatlıkla konur. Karaciğer biyopsisi, gerekirse ve bazı durumlarda yapılmaktadır. Karaciğer biyopsisinin kesin teşhis gerektiren durumlarda yapılması uygundur. Ayrıca; endoskopi yapılarak, yemek borusunda varis olup olmadığı da araştırılır.
Erken siroz döneminde, karaciğeri koruyucu önlemler alınır. Karaciğere toksin olan ilaçlar ve alkol kesilir. Aşırı yorgunluğa neden olan fiziksel aktivitesi varsa azaltılır. Alkol mutlaka kesilmelidir. Karaciğere faydalı beslenme ve diyet programı uygulanır. Proteinli, az yağlı, az şekerli gıdalar, bol sebze ve et, balık, süt, yumurta alması sağlanır. Hastada siroza neden olan Hepatit B ve Hepatit C hastalığı varsa, tedavi yapılarak, hastalığın ilerlemesi engellenir. Aktarlarda satılan bitkisel ürünler ile sanayide kullanılan bazı kimyasal maddelere maruziyet varsa, mutlaka engellenir. Karaciğer genelde enginar ve deve dikeni tohumunun iyi geldiği bilinmektedir. Sağlıklı beslenme, yeterli ve hafif fiziksel aktivitenin sağlanması ve kilo kontrolü, tüm vücudumuz için olduğu gibi karaciğer için de çok önemlidir. Trans yağlar ve mısır şurubundan yapılan gıdalardan uzak durulmalıdır. Günümüzde Hepatit C virüsünün, % 98-100’e yakın tedavisi başarıyla yapılmaktadır. Böylece, artık geçmişte çok korktuğumuz bir hastalık olan hepatit C virüsü, tedavi edildiğinden, artık hepatit C virüsüne bağlı Karaciğer sirozu ve karaciğer kanseri gelişmeyecektir. Bu büyük bir başarıdır. Böylece toplumda hepatit C sıklığı giderek azalacaktır. Hepatit B virüsünün tedavisinde, günümüzde 5-6 adet değişik ilaç mevcuttur. Ancak bu tedaviler ile virüs henüz % 100 olarak tedavi edilmemektedir. Günümüzde kullanılan ilaçlar, virüsün aktivitesini azaltmakta veya durdurmakta, böylece hastalığın ilerlemesini azaltmış olmaktayız. Bu tedaviler ile de, hiç olmazsa, karaciğer sirozunun komplikasyonlarını ve özellikle karaciğer sirozuna bağlı karaciğer kanserin gelişimini engellemiş olmaktayız. Karaciğer sirozunun ilerlediği ve karında sıvı biriktiği durumlar varsa, karaciğer kanseri ve yemek borusunda varisler oluşmuşsa, karaciğer koması gelişiyorsa, artık karaciğer transplantasyonu planlanır. İleriki yıllarda karaciğer hücre transplantasyonu, karaciğer transplantasyonunun yerini alacaktır. Kemik iliğinden, karaciğer hücresi üretildi ve bu büyük bir olay olarak değerlendirildi. Bu da yakın gelecekte, bu hastalar için yeni bir tedavi şekline ışık tutacaktır.
Medipol Mega Üniversite Hastanesi Prof. Dr. Vedat Göral Gastroenteroloji Uzmanı 21 Mayıs 2019