ONLİNE İŞLEMLER
Göz tembelliği, tıp dilinde ambliyopi olarak bilinen bir durumdur. Ambliyopi, bir veya her iki gözde düşük görme seviyesi anlamına gelmektedir. Bu durum, genellikle çocukluk döneminde gelişerek ve sadece bir gözü de etkileyebilir. Bazı durumlarda ise her iki gözü de etkileyebilmektedir.
Ambliyopi halk arasında göz tembelliği olarak da bilinen, erken çocukluk döneminde görme duyusunun normal gelişiminin engellenmesi sonucu gözlerin birinde bazen de her iki gözde ortaya çıkan görme azlığıdır.
Erken çocukluk döneminde tanısı çok önemlidir. Tanıda geç kalınırsa ileri yaşlarda kalıcı görme azlığına neden olabilir.
Erişkin yaşta göz tembelliği ile ilgili çalışmalar olsa da henüz sonuçlar net değildir. Çocukluk çağında fark edilip tedavi edilemeyen bu hastalık, erişkin dönemde artık tedavisi mümkün olmayan üç boyutlu görme yeteneğinin kaybı ile sonuçlanır.
Yapılan araştırmalara göre tek gözünde tespit edilen bu hastalık çocukların travmaya bağlı olarak diğer gözü de kaybetme olasılığının arttığı tespit edilmiştir.
Görme organımız göz doğumdan önce büyük oranda fizyolojik gelişimini anne karnında tamamlamaktadır. Ancak beynin arka kısmındaki oksipital bölgede bulunan görme merkezi, gelişimini büyük oranda doğumdan sonra tamamlamaktadır.
Beyindeki görme merkezinin gelişimi doğum sonrası göz sinirleri vasıtasıyla görüntü iletilerinin sağlıklı bir şekilde göze ulaşmasına bağlıdır. Bu sinirlerle gelen görüntü sayesinde çocuklarda beyindeki görme merkezi gelişimini ancak 6 yaş civarında tamamlamaktadır.
Eğer bu görüntü gözden sağlıklı bir şekilde beyne ulaşmaz ise göz tembelliği dediğimiz, ülkemizde yaygın şekilde rastlanılan görme kusuru oluşmaktadır.
Göz tembelliğinin toplumda görülme sıklığı %2-4 oranındadır. Yeni doğan bebeklerin görsel sistemleri bebek büyüdükçe artar. Görsel sistemin gelişimi erken çocukluk döneminde özellikle ilk 2 yılda çok hızlıdır ve bu gelişim 9-10 yaşına kadar devam eder.
Normal bir görsel gelişim için bu süreçteki çocuklarda her iki gözde de görmenin eşit ve yaşına uygun olması gerekir. Bu süreçteki bir çocukta normal görsel gelişimi bozacak her türlü durum göz tembelliği ile sonuçlanacaktır.
Kırma kusurları (Bir gözde diğer göze oranla daha yüksek bir kırma kusurunun olması veya her iki gözde yüksek kırma kusurunun bulunması)
Çocuklarda görülen sürekli bir gözünü kapalı tutma, sık sık göz kırpma ve bir şey izlerken başını bir yöne çevirme gibi şikayetler farkediliyorsa bunun neden göz tembelliği olabilmektedir.
Aile tarafından tespit edilebilmesi oldukça zordur. Özellikle kırma kusuruna bağlı bir göz tembelliğinde kayma yok ise aile durumu fark edemeyebilir.
Genellikle tek gözde olduğu için diğer gözü iyi gören çocuklar görme azlığından yakınmaz. Fakat çocukların sosyal gelişimini olumsuz etkiler.
Sağlıklı ve iyi görme çocuğun gelişiminde son derecede önemlidir. Görme bozukluğu çocukta vücut ve denge gelişiminin yanı sıra algılama, iletişim becerileri ve sosyal gelişimi de olumsuz yönde
etkileyebilecek çok ciddi bir durumdur. Bu sebeplerle herhangi bir şikayetleri olmasa bile çocuklar periyodik olarak göz muayenesinden geçmelidir.
Çocuklarda erken göz muayenesi yapıldığında sadece göz problemlerinin erken tanısı yapılmakla kalmaz aynı zamanda bazı sistemik hastalıklara ait belirtiler de yakalanabilir.
Tedavi sürecinde aile ve doktor arasındaki iletişim çok önemlidir. Bunun kısa bir süreç olmadığı bilinmelidir. Öncelikle tembelliğe yol açan neden tespit edilip ortadan kaldırılmalıdır.
Kapak düşüklüğü, katarakt gibi durumlar gerekli girişimlerle en kısa zamanda düzeltilmeli ve kırma kusurları için hemen uygun gözlük ya da bazı durumlarda kontakt lens verilmelidir.
Uygulanan tedavi protokolüne rağmen görme istenen düzeyde artmıyorsa iyi gören göze belirli sürelerle kapama yapılarak çocuğun tembel gözünü kullanmaya zorlanması hedeflenir.
Kapama süresi ve kapama süresinin ne kadar devam edeceği çocuğun yaşı ve tembelliğin derinliğine göre hekim tarafından yapılan muayenelerle belirlenmektedir.
Kapama tedavisine uyum sağlanamadığı durumlarda ise bazı damlalar ya da gözlük camları ile sağlam gözün görmesi bozularak çocuk tembel gözüyle görmeye zorlanır.
Göz tembelliğinin tedavisinde teknolojik araçlar da kullanılabilir. Çocuğun kapamaya uyumlu olmaması durumunda gözlük, tablet gibi araçlar önerilebilir.
Göz tembelliğine sebep olan göz hastalıklarını üç grupta toplayabiliriz:
Gözdeki kırma kusurlarıdır. Kırma kusuru sonucu görüntü gözde net oluşmaz. Bu sebeple beyinde görme merkezi gelişimini sağlıklı tamamlayamaz.
Şaşılık bir gözde veya iki gözde birden olabilir. Tedavi edilmezse kayan gözde görüntü meydana gelip beyne iletilemeyeceğinden göz tembelliği oluşur.
Gözün yapısal bozukluklarını söyleyebiliriz. Bu yapısal bozukluklar doğuştan katarakt, doğuştan göz kürelerinin gelişim eksikliği gibi tanısı ilk muayenede kolaylıkla konulabilen hastalıklardır.
İlk göz muayenesi çocuklara doğum sırasında genel vücut muayenesinin bir parçası olarak çocuk hekimi tarafından yapılmaktadır. Çocuk hekimi bebeğin gözlerini genel olarak değerlendirmekte ve bir bozukluktan şüphelenirse, göz hekimine yönlendirmektedir.
Detaylı göz hekimi muayenesi ise bebek 3 aylık olduktan sonra göz hekimi tarafından yapılmaktadır. Daha sonra bebek takip edilmekte ve düzenli aralıklarla göz muayenesi tekrarlanmaktadır.
Tedavinin başarısında hekim, aile ve çocuk arasındaki uyumla birlikte işbirliği de çok önemlidir. Kapama sonlandırılsa da takip bitirilmemelidir. Tedavi ile göz tembelliği düzelse de nüksetme olasılığı nedeniyle çocuklar 12 yaşa kadar yakın takipte olmalıdır.
Göz tembelliği tedavisindeki araştırmalar devam etmektedir. Ancak günümüzde hala en etkin tedavi yöntemi kapamadır. Tedaviye ne kadar erken yaşta başlanırsa başarı oranı o kadar yüksektir.
Sonuç olarak yeni doğan bebeklerde korneaların, göz içi merceğinin saydam ve gözlerin paralel olduğu kontrol edilmelidir. Çocuk doktoru, aile hekimi ya da aile tarafından aksi bir durum fark edilirse mutlaka bir çocuk göz hastalıkları uzmanı tarafından bebek muayene edilmelidir.
Tüm bebekler hayatlarının ilk yılında bir göz hekimi tarafından muayene edilmiş olmalıdır. Bu ilk muayeneyi takiben tüm çocuklara sırasıyla 3-3,5 yaş civarında, 5 yaşında ve sonrasında da 1-2 yıllık aralıklarla göz muayenesi yapılmalıdır.
Göz sağlığı ve hastalıkları uzmanı bu muayenelerde bebeğin ya da çocuğun kırma kusurunun derecesini ölçerek göz tembelliği gelişme riski olan çocukları daha yakın takibe alarak tembellik gelişimini de önlemiş olacaktır.
Göz tembelliği egzersizleri, tembelliğin tedavisinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu egzersizler, göz kaslarını güçlendirmeyi ve gözlerin daha iyi birlikte çalışmasını sağlamayı hedeflemektedir. Bir örnek, "göz yoga" olarak bilinen bir egzersizdir.
Tedavi süresi, durumun şiddetine ve tedavi türüne bağlı olarak değişmektedir. Tedavi, genellikle aylar veya hatta yıllar sürebilir.
Ancak, çocuklar tedaviye yetişkinlerden daha hızlı yanıt vermektedirler. Tedavi süresi boyunca, düzenli doktor ziyaretleri ve evde yapılan egzersizlerin uygulanması önemlidir.
Bu hastalığı önlemek için alınabilecek bir dizi önlem bulunmaktadır. Bu önlemler arasında düzenli göz muayeneleri, sağlıklı bir diyet, yeterli uyku ve gözlere zarar verebilecek faaliyetlerden kaçınma bulunmaktadır. Ayrıca, çocukların okuma ve yazma yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olacak aktiviteler de önemlidir.
2 Haziran 2023