ONLİNE İŞLEMLER
SEROTONİN
Serotonin mutluluk hormonu olarak isimlendirilir ve sinir hücreleri arasındaki elektrik sinyallerini taşır. Merkezi sinir sisteminde ve mide bağırsak kanalında bulunur. Ruh hali, iştah, uyku düzenlenmesi, hafıza, öğrenme, cinsel ve sosyal davranışlarda etkilidir. Bağırsak hareketlerini düzenler. Serotonin hormonu azaldığında depresyona eğilim ve uyku bozuklukları oluşur. Serotonin yeterli seviyelere çıkarsa ruh hali düzelir, iştah normale döner. Yaygın olarak kullanılan antideprasan ilaçlar serotonin seviyesini dengede tutmak için kullanılır. Kadın ve erkek serotoninin düşüşüne farklı tepki gösterebilirler. Kadınlar serotonin düşüşüne erkeklere oranla daha hassastırlar ve daha çok etkilenebilirler. Kandaki serotonin düzeyi ölçülebilir. Şiddetli depresyonda serum serotonin konsantrasyonu düşük bulunur. Serotonin vücut tarafından üretilse de serotonin üretimini destekleyen yiyecekler faydalı olabilir. Serotonin sentezini başlatan madde, bir amino asit olan triptofandır. Bu nedenle triptofandan zengin yiyecekler senteze katkı sağlarlar. Triptofan açısından zengin gıdalar, hindi eti, süt, peynir, yoğurt, kırmızı et, yumurta, soya fasülyesi, badem gibi kuruyemişlerdir. B6, B9 (folik asit) ve B12 vitaminlerini içeren besinleri tüketmek, egzersiz, güneş ışığı ve D vitamini ve stresten uzak durmak serotonin üretimine katkı sağlayacaktır.
DOPAMİN
Dopamin de serotonin gibi bir mutluluk hormonudur. Mutluluk hissi verir. Beynin önemli fonksyonlarında görevli sinir iletilerini sağlayan bir hormondur. Bu fonksiyonlar hareket, hafıza, haz verme,dikkat, davranış, uyku, öğrenme ve duygu durumudur. Dopamin seviyeleri ne düşük ne de yüksek olmalıdır. Bu denge çok önemlidir. Eksikliğinde parkinson hastalığı ortaya çıkar. Ayrıca, hareket bozuklukları ve istemsiz hareketler oluşabilir. Hafıza, dikkat eksikliği ve kavramada sorunlar oluşabilir. Sosyal fobi gelişebilir. Sigara ve uyuşturucu alışkanlığı dopamini arttırarak bağımlılıkta, haz duygusunun hissedilmesiyle bağımlılık yaratabilir. Bipolar bozukluk durumunda, dopamin arttığından aşırı sosyallik meydana çıkar. Dopaminin olması gereken miktarları ruh halini düzenler. Hastalık durumlarında ilaç kullanmak gerekebilir. Egzersiz yapmak, dengeli beslenmek, güneş ışığı ve C vitamini içeren besinleri tüketmek dopamin dengesinin sağlanmasına katkı sağlayacaktır.
OKSİTOSİN
Hipofiz bezinin arka bölgesinden sentezlenir. Mutluluk, aşk ve sevgi hormonu olarak tanımlanır. Çünkü oksitosin hormonu, sevildikçe, dokundukça, sarıldıkça, arzulandıkça artan bir hormondur. Bu hormon kadın ve erkek arasında hoşlanma, aşk gibi güzel duyguların sonucunda salgılanır ve mutluluk hissi verir. Ayrıca bir kadını en mutlu eden duygu anneliktir. Oksitosinin fizyolojik olarak en önemli görevi; düz kasların kasılmasını sağlamak, doğumu kolaylaştırmak, meme bezlerinden süt salgısını artırmaktır. Kısacası annelik hormonu da denilebilir. Bebeğini ilk gördüğündeki mutluluk hissi oksitosine bağlıdır. Tüm acılar unutulur, anne bebek arasında sıkı bir bağ oluşur. Annenin çocuğunu görmesi, dokunması oksitosini arttırır, emzirme olayı gerçekleşir. Oksitosini arttırmak için sarılmak,dokunmak, hayal kurmak, çikolata yemek, egzersiz yapmak, sosyal aktivitelere katılmak gerekir. Dengeli beslenme, spor, yürüyüş, alkol ve sigaradan uzak durmak kısaca sağlıklı yaşam için yapılacak tüm olumlu davranışlar oksitosini tetikler. Ayrıca hurma ve çikolatanın da oksitosini artırdığı bilinmektedir. Bunun dışında B6, B2, B1, A vitaminleri oksitosin hormonunu etkiler. Oksitosin eksikliği mutsuzluğa sebep olur. Beraberinde stresli, gergin, huzursuz, depresyona eğilimli durumlar oluşabilir. Oksitosin hormonu, tıbbi tedavilerde de yerini almıştır, ilaç olarak da kullanılır.
ENDORFİN
Endorfin hormonu vücudumuzun morfinidir. Morfin benzeri etkileri vardır. Doğal ağrı kesici özelliğe sahiptir. Yani acı veya ağrı durumunda vücutta salgılanmaya başlar. Travmalarda, yaralanmalarda ve doğum sancıları sırasında etkili olur. Acıyı hafifletir, rahatlama hissi oluşturur. Emzirmenin ilk başlangıç evresinde artar. Bebek anne arasındaki bağı kuvvetlendirir, ikili ilişkilerde de duygular üzerinde etkilidir. Bu nedenle endorfin hormonuna mutluluk hormonu da denir. Oksitosin hormonu ve endorfin birlikte cinsel birliktelik sırasında salgılanır. Diğer mutluluk hormonları gibi yürümek, koşmak ve egzersiz hormona olumlu yönde etkili olur. Endorfini artırmak için C ve B vitaminlerinden zengin beslenmek gerekir. Endorfin hormonu, çikolata, muz, makarna, üzüm, dondurma ve çilekte bulunmaktadır. Kısacası mutluluk hormonları doğal fizyolojik ritmimiz için gereklidir. Olumlu düşünceler, sevgi, stresten uzaklaşmak, egzersiz, yeterli vitamin almak ve sağlıklı yaşam koşullarını sağlamak hormonlarımızın doğal sürecini dengede tutar.
YRD. DOÇ. DR. GÖZDE ÜLFER